De Nederlandse Defensie heeft drie concrete locaties in de Gelderse gemeente Lochem aangewezen voor militaire activiteiten — een luchtcorridor voor vrachtdrones, een laagvlieggebied voor helikopters en een mogelijke landingplaats op Het Groote Veld. De keuzes, onderdeel van het Ontwerp-Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (Ontwerp-NPRD), zijn officieel bekendgemaakt in december 2023, maar de impact op bewoners en natuur is nog lang niet afgehandeld. De gemeente Lochem, met zijn 27.452 inwoners, en buurgemeente Bronckhorst (25.197 inwoners) reageren met een gezamenlijke, kritische houding. En het is geen kwestie van ‘tegen de militairen’. Het is een vraag over hoe, wanneer en met welke garanties.
De drie militaire plannen — en waarom ze de buurt niet rustig laten slapen
De eerste plannen betreffen een vrachtdrone-corridor van Militair Luchtvaartterrein Deelen naar Twente Airport. De drones vliegen op minder dan 150 meter hoogte over een afstand van 78 kilometer — recht door de Achterhoek. Geen zware machines, maar wel een constante, zachte droning die door dorpjes als Zutphen en Borculo kan hangen. De tweede plannen zijn nog luider: een laagvlieggebied voor helikopters dat 70% van de Achterhoek bestrijkt, inclusief grote delen van Lochem. En dan is er nog Het Groote Veld, een stuk heidegrond aan de Sluitdijk, waar een helikopterlandingsplaats zou komen. Dat is niet zomaar een veld. Het ligt midden in een Natura 2000-gebied, een Europees beschermde natuurzone met zeldzame planten en dieren.
De geluidsniveaus? Volgens lokale experts 85 tot 90 decibel bij landing en start — zo luid als een motorkettzaag op een meter afstand. En dat kan meerdere keren per dag gebeuren. Bewoners in de buurt van Het Groote Veld zeggen dat ze al nu hun hond niet meer buiten laten, omdat die bang wordt. ‘We willen geen militaire basis, maar we willen wel weten hoe vaak er landt, en op welke tijdstippen,’ zei een bewoner aan RTV Ideaal in oktober 2023.
De gemeenten zeggen: ‘Ja, maar niet zomaar’
De gemeente Lochem heeft duidelijk gemaakt: ‘We erkennen de noodzaak voor meer ruimte voor defensie, maar vragen aandacht voor de impact op de omgeving.’ Dat staat letterlijk in hun officiële verklaring van november 2023. En ze zijn niet de enige. Samen met Bronckhorst, en in overleg met Provincie Gelderland en Regio Achterhoek, vragen ze om concreet, kwantitatief bewijs. Hoeveel helikopters per dag? Zijn er nachtelijke vliegverboden? Welke geluidsdemping wordt toegepast? Waarom is er geen alternatief voor Het Groote Veld? De vraag is niet ‘niet doen’, maar ‘doen met verantwoordelijkheid’.
Deze samenwerking is ongebruikelijk sterk. Meestal reageren gemeenten los van elkaar. Hier werken Lochem en Bronckhorst als één front. Ze hebben zelfs een aparte zienswijze opgesteld voor Het Groote Veld — een zeldzaam gegeven. De provincie en de Regio Achterhoek, een samenwerkingsverband van 13 gemeenten, steunen dit standpunt. Het is geen oppositie, het is een verzoek om transparantie. En dat is de kern: geen geheimzinnigheid, geen ‘het is voor het algemeen belang’, maar heldere regels.
De natuur: een onzichtbare slachtoffer
De ecologische impact is de stilste, maar misschien meest blijvende kwestie. Het Groote Veld is geen gewoon weiland. Het is een levend ecosysteem met zeldzame orchideeën, bosvogels als de bosuil en de grutto, en een unieke heideflora die duizenden jaren nodig had om te ontstaan. Helikopters die elke dag landen, verstoren de voortplanting, verjagen dieren, en veranderen het gedrag van de natuur. De planMER (milieueffectrapportage) die Defensie gebruikte, noemt dit weliswaar, maar de maatregelen zijn vaag. ‘We weten dat het een probleem is,’ zei een natuurbeheerder van de provincie in een gesprek met Lochems Nieuws. ‘Maar we hebben nog geen plan om het op te lossen.’
En dan is er nog de drone-corridor. Die lijkt onschuldig, maar de constante luchtverkeersstromen boven woonwijken en natuurreservaten zijn een nieuw fenomeen in Nederland. Er is nog geen wetgeving die de frequentie, hoogte en tijdstippen van dergelijke vliegtuigen regelt. De Defensie zegt dat het ‘experimenteel’ is. Maar voor de mensen onder de lucht is het al dagelijks realiteit.
Wat komt er nu? Een kritieke deadline in 2025
Deze zaak loopt op een kritieke deadline af: 31 december 2025. Dan moet de Nationaal Programma Ruimte voor Defensie officieel worden goedgekeurd door de Ministerie van Defensie en de Kamer van Ministers. Maar eerst moet er een ‘Nota van Antwoord’ komen — en die is afhankelijk van de zienswijzen van gemeenten en provincies. Die moeten voor september 2025 ingeleverd zijn. Dat betekent dat de komende maanden cruciaal zijn. Als Lochem en Bronckhorst hun eisen niet gehoord krijgen, kunnen ze juridisch stappen ondernemen. En dat is geen lege dreiging. In 2021 won een groep bewoners in de Achterhoek een proces tegen een militaire oefening op een natuurgebied. De rechter zei: ‘Natuur heeft ook recht op rust.’
De definitieve bevestiging van de locaties komt pas in het eerste kwartaal van 2025, volgens Lochems Nieuws. Dat betekent dat bewoners nog een jaar in onzekerheid moeten leven. Kinderen die niet meer buiten kunnen spelen. Ondernemers die hun terras niet meer kunnen openen. Boeren die hun vee niet meer kunnen laten grazen. Dat is de prijs van een strategisch plan dat nog geen antwoorden heeft.
De rol van Defensie: een organisatie die verandert — maar langzaam
De Directie Vastgoed en Inrichting van Defensie is verantwoordelijk voor deze plannen. Het is een afdeling die vroeger vooral bouwprojecten beheerde, maar nu ook ecologische en maatschappelijke impact moet wegen. Dat is een grote verandering. Maar het proces is nog steeds te technocratisch. De gemeenten vragen geen ‘geen drones’, maar: ‘Geef ons een schema. Laat ons weten wat er gebeurt. Laat ons meedoen.’ Dat is niet extremisme. Dat is democratie.
De Defensie heeft in de afgelopen jaren veel aandacht gekregen voor modernisering, maar minder voor luisteren. Hier is de kans om te bewijzen dat het kan. Niet met een verklaring, maar met actie.
Frequently Asked Questions
Hoeveel helikopters kunnen er per dag landen op Het Groote Veld?
In het ontwerp staat geen exact aantal. Gemeenten zoals Lochem en Bronckhorst eisen een maximum van maximaal 10 landingen per dag, met verboden tussen 22:00 en 06:00 uur. Defensie heeft dit nog niet bevestigd, maar bronnen binnen de provincie wijzen erop dat het aantal mogelijk tot 20 per dag kan stijgen bij operationele noodzaak — wat de lokale weerstand alleen maar versterkt.
Waarom wordt Het Groote Veld gekozen, terwijl het een Natura 2000-gebied is?
Defensie stelt dat Het Groote Veld strategisch gunstig ligt tussen Deelen en Twente, met weinig bebouwing eromheen. Maar het is ook een van de weinige vlakke, open plekken in de heide die geschikt zijn voor landingen. De ecologische waarde is wel erkend, maar de impactanalyse is onvoldoende. Er zijn geen alternatieve locaties binnen 20 kilometer die even geschikt zijn — een feit dat de gemeenten betwisten.
Wat gebeurt er als de gemeenten hun bezwaar indienen?
Defensie moet alle zienswijzen serieus nemen en in de Nota van Antwoord verwerken. Als de gemeenten blijven aandringen op veranderingen, kan de Kamer van Ministers de plannen wijzigen of zelfs afwijzen. Juridisch gezien kunnen bewoners ook een beroep doen op de bestuursrechter als de milieueffecten niet naar behoren worden beoordeeld — zoals gebeurd in het geval van de oefeningen in de Weerterbergen in 2021.
Zijn de vrachtdrones veilig boven woonwijken?
Defensie zegt dat de drones automatisch bestuurd zijn en geen mensen in gevaar brengen. Maar er is geen wet die de luchtruim voor commerciële of militaire drones in Nederland reguleert. De hoogte van 150 meter is technisch veilig, maar de constante droning en de angst voor technisch falen zorgen voor stress bij bewoners. Er zijn nog geen protocol voor noodgevallen — een gat in de veiligheid die de gemeenten willen dichten.
Waarom is de reactie van Lochem en Bronckhorst zo sterk?
Beide gemeenten hebben al te maken met industriele druk, verkeersoverlast en een jonge bevolking die op rust en natuur aangewezen is. Ze zien dit plan als een laatste druk op hun leefomgeving. Bovendien is de Achterhoek een regio met sterke gemeenschapsbanden — en die willen ze niet opofferen voor een militair experiment zonder duidelijke regels.
Wat kunnen bewoners nu doen?
Bewoners kunnen zich aansluiten bij de gemeentelijke zienswijze, een brief sturen naar de burgemeester of deelname aan openbare vergaderingen. De provincie en Regio Achterhoek organiseren nog meerdere luisteravonden tot september 2025. Ook kan iedereen een klacht indienen bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit als het gaat om geluidsoverlast — een ongebruikelijke, maar mogelijke weg.